Katastrofa budowlana
Katastrofą budowlaną jest nagłe zniszczenie konstrukcji uniemożliwiające dalsze jej użytkowanie. Przeważnie powoduje ona zagrożenie życia lub zdrowia ludzi, straty materialne, społeczne i ekologiczne.
Katastrofą budowlaną zgodnie z art. 73 ustawy Prawo Budowlane nie jest:
- uszkodzenie elementu wbudowanego w obiekt budowlany, nadającego się do naprawy lub wymiany,
- uszkodzenie lub zniszczenie urządzeń budowlanych związanych z budynkiem,
- awaria instalacji.
W 2019 roku w Polsce poszkodowanych zostało łącznie 91 osób w 47 katastrofach. Śmierć poniosło 28 osób, a 63 osoby zostały ranne.
Postępowanie wyjaśniające w sprawie przyczyn i okoliczności katastrofy budowlanej prowadzi organ nadzoru budowalnego.
Statystyki katastrof budowlanych
Po wejściu w życie ustawy prawo budowlane, tzn. od 1995 r. w Głównym Urzędzie Nadzoru Budowlanego prowadzony jest centralny rejestr katastrof budowlanych.
W latach 1995-2019 w Polsce miało miejsce 8169 katastrof budowlanych.
W 2019 roku katastrofom budowlanym ulegały najczęściej budynki mieszkalne, gospodarcze i inwentarskie. Najrzadziej zdarzenie to dotyczyło budynków zamieszkania zbiorowego, magazynowych i rekreacji indywidualnej.
Przykłady katastrof budowlanych na świecie
- Największa katastrofa budowlana miała miejsce w Szabharze (Bangladesz)
24 kwietnia 2013 r. w wyniku wibracji wielkich generatorów zawalił się ośmiokondygnacyjny wieżowiec Rana Plaza, w którym znajdowało się kilka fabryk odzieży, bank i sklepy. W wyniku katastrofy zginęło 1127 osób, a ok. 2500 odniosło obrażenia. Po katastrofie wyszło na jaw, że bez wiedzy architekta w budynku dobudowano trzy kondygnacje, a projekt budynku pierwotnie zakładał ich tylko pięć. Ponadto jego konstrukcja nie przewidywała obciążeń wielkimi maszynami tekstylnymi i generatorami.
- Zniszczenie budynku Palace 2 Building w Rio de Janeiro
W lutym 1998 roku doszło do katastrofy jednego z bliźniaczych 25-kondygnacyjnych budynków mieszkalnych. Budynek o 2 kondygnacjach podziemnych, 23 nadziemnych i żelbetowej konstrukcji szkieletowej oddano do użytku w 1996 r. po 8 latach budowy. Katastrofa rozpoczęła się od zniszczenia jednego słupa pierwszej kondygnacji podziemnej i zawalenia jednego segmentu budynku (ok. 20 % powierzchni rzutu) na całej wysokości. Zginęło wówczas 8 osób. Po 6 dniach w drugiej fazie awarii, zniszczeniu uległa kolejna część budynku. Przyczyną katastrofy były błędy w projekcie. Założono zbyt małą nośność słupów, nieprawidłowo skonstruowano strzemiona, przyjęto zbyt niską klasę betonu. Ponadto zarządca budynku zlekceważył zarysowanie słupów zaobserwowane rok przed katastrofą.
- Zniszczenie galerii podwieszonej w Hyatt Rogency Hotel w USA
W trakcie bankietu na 2000 osób z okazji zjazdu lekarzy radiologów 14 lipca 1981 r. w atrium hotelu Hyatt Regency w Kansas City (Missouri) uległa awarii i upadła na posadzkę atrium konstrukcja galerii komunikacyjnej zawieszonej na poziomie 4 i 2 piętra. Zarówno galerie, jak i atrium hotelu były wypełnione tłumem ludzi. Śmierć w katastrofie poniosło 114 osób, a ponad 200 zostało rannych. Przyczyną zniszczenia konstrukcji był błąd wykonawcy, który zmienił sposób podwieszenia dolnego pomostu.
Największa katastrofa budowlana w Polsce
Największą katastrofą budowlaną w Polsce była katastrofa hali Międzynarodowych Targów Katowickich w Chorzowie. Hala wystawowa uległa katastrofie 28 stycznia 2006 r. w trakcie dużej imprezy masowej. Zginęło wówczas 65 osób, a ok. 140 zostało rannych. W wyniku katastrofy większa część dachu hali zawaliła się na poziom posadzki, doszło do częściowego zerwania kratowych wiązarów dachowych i zawalenia się niektórych ścian zewnętrznych. Jako główne przyczyny awarii są wymieniane błędy projektowe, wykonawcze, a także związane z użytkowaniem obiektu. Podczas katastrofy obciążenie śniegiem i lodem było lokalnie ponad dwukrotnie większe od przewidzianego przez obowiązujące wówczas normy. Użytkownikowi obiektu zarzucono brak podjęcia właściwych działań zabezpieczających po wystąpieniu awarii hali w roku 2002 i nieusuwanie śniegu i lodu z dachu.
Przyczyny katastrof budowlanych w Polsce
Jako główną przyczynę katastrof budowlanych w Polsce w roku 2019 wskazywano:
- w 77,5 % przypadków zdarzenia losowe, takie jak intensywne opady atmosferyczne, silne wiatry, osuwiska ziemi, wyładowania atmosferyczne, jak i związane z działaniami człowieka, np. wybuch gazu, pożar, czy też wypadki komunikacyjne,
- w 13,5 % przypadków błędy podczas utrzymania obiektu budowlanego,
- w 9,0 % przypadków błędy podczas budowy nowego obiektu lub wykonywania innych robót budowlanych w istniejącym obiekcie.
W porównaniu do 2018 r. zwiększył się odsetek katastrof powodowanych zdarzeniami losowymi, jak również nastąpił wzrost procentowy udziału katastrof spowodowanych błędami ludzkimi podczas budowy nowego obiektu budowlanego lub wykonywania innych robót budowlanych w istniejącym obiekcie. Zmniejszyła się natomiast liczba katastrof budowlanych spowodowanych błędami na etapie utrzymania obiektu budowlanego.