Wycena mienia zabużańskiego

Czym jest mienie zabużańskie?

Mieniem zabużańskim określa się majątki pozostawione przez Polaków, których przymusowo wysiedlono z terenów należących do terytorium Rzeczypospolitej Polskiej przed II Wojną Światową. Wysiedlenia te miały miejsce w latach 1944-1952 na mocy umów międzynarodowych z trzema republikami radzieckimi: Białoruską, Ukraińską i Litewską.

Granice obszarów „Kresów Wschodnich”

Kresy Wschodnie, do których odnoszą się uprawnienia zabużańskie obejmują obszar położony na wschód od obecnej granicy Polski i na zachód od jej granicy z 1939 roku.

Obszar kresów liczył w 1939 roku 191 826 km² na ogólną wielkość Polski 389 720 km².

Jaki przepis prawny określa zasady realizacji prawa do rekompensaty?

Ustawa z dnia 8 lipca 2005 roku o realizacji prawa do rekompensaty jest pierwszym aktem prawnym dotyczącym mienia zabużańskiego, umożliwiającym osobom uprawnionym realizację rekompensaty w formie świadczenia pieniężnego. Określa ona wysokość zaliczenia wartości nieruchomości pozostawionych oraz świadczenia pieniężnego na 20% wartości pozostawionych nieruchomości. Ustawa określa zasady realizacji prawa do rekompensaty z tytułu pozostawienia nieruchomości poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej w wyniku wypędzenia z byłego terytorium Rzeczypospolitej Polskiej lub jego opuszczenia w związku z wojną rozpoczętą w 1939 roku.

Kto może ubiegać się o rekompensatę?

Osobami uprawnionymi do otrzymania rekompensaty są właściciele nieruchomości, którzy w dniu 1 września 1939 roku byli obywatelami polskimi i zamieszkiwali na terenach wschodnich RP, a następnie opuścili to terytorium i posiadają obywatelstwo polskie, a także ich spadkobiercy, posiadający obywatelstwo polskie. Spadkobiercami uprawnionymi mogą być jedynie osoby fizyczne – spadkobiercy ustawowi lub testamentowi.

Jak wygląda procedura ubiegania się o rekompensatę?

Wnioski w sprawie potwierdzenia prawa do rekompensaty można było składać do właściwych wojewodów do dnia 31 grudnia 2008 roku. Do dziś jednak wiele postępowań nie zostało zakończonych i nadal się toczy głównie ze względu na brak wystarczających do wydania decyzji dokumentów.

Gdy ocena spełnienia wymogów ustawowych zostanie przeprowadzona przez wojewodę pozytywnie, to wówczas zostaje wydane postanowienie, w którym wnioskodawca zostaje wezwany do:

wskazania jednej z wybranych form realizacji prawa do rekompensaty
przedłożenia operatu szacunkowego sporządzonego przez rzeczoznawcę majątkowego, w którym zostanie określona wartość nieruchomości pozostawionych poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej.

Jak sporządza się wycenę mienia zabużańskiego?

Wycena nieruchomości „zabużańskich” różni się od wyceny nieruchomości położonych na terenie Polski głównie z uwagi na to, że dokonuje się jej bez przeprowadzania oględzin, a wartość nieruchomości określa się według stanu na dzień ich pozostawienia, a więc z okresu lat 1939-1946.

Operaty szacunkowe sporządzane są z uwzględnieniem dowodów, na podstawie których wojewoda w postanowieniu orzeka komu i jakie przysługują prawa do rekompensaty.

Dowodami tymi mogą być:

urzędowy opis mienia,
orzeczenie wydane przez były Państwowy Urząd Repatriacyjny,
dokumenty urzędowe, w tym sądowe, a także dokumenty pozyskane z archiwów państwowych Republiki Białoruś, Republiki Litewskiej, Federacji Rosyjskiej, Ukrainy lub innych państw.

Często zdarza się, że w ww. dokumentach brak jest informacji niezbędnych do sporządzenia operatu szacunkowego (np. powierzchni działki siedliskowej, rodzaju użytków i klasy bonitacyjnej działki rolnej, liczby budynków, ich powierzchni czy konstrukcji). Wówczas rzeczoznawca posiłkuje się informacjami dodatkowymi zawartymi np. w:

przedwojennej literaturze z zakresu budownictwa,
mapach glebowych,
przewodnikach turystycznych.

Dokumentami pomocniczymi, na podstawie których rzeczoznawca opracowuje charakterystykę miejscowości i jej otoczenia mogą być np.:

Skorowidz miejscowości Rzeczypospolitej Polskiej z oznaczeniem terytorialnie im właściwych władz i urzędów oraz urządzeń komunikacyjnych,
Słownik geograficzny Królestwa Polskiego i innych krajów słowiańskich,
Księga Adresowa Polski (wraz z m. Gdańskiem) dla handlu, przemysłu, rzemiosł i rolnictwa z 1930 r.,
dane Drugiego Powszechnego Spisu Ludności, przeprowadzonego w 1931 roku,
przedwojenne mapy geograficzne, topograficzne i dróg.

Wartość rynkową nieruchomości pozostawionej poza obecnymi granicami Rzeczypospolitej Polskiej określa się na podstawie nieruchomości podobnych, położonych na obszarze porównywalnych rynków lokalnych funkcjonujących obecnie w Rzeczypospolitej Polskiej. Przy określaniu wartości nieruchomości uwzględnia się przeciętne ceny transakcyjne za nieruchomości podobne, zbywane w miejscowości o zbliżonej liczbie mieszkańców, porównywalnym stopniu urbanizacji i charakterze administracyjnym do miejscowości, w której znajduje się nieruchomość pozostawiona, położonej na obszarze województwa lub miasta wydzielonego, z uwzględnieniem współczynników określających różnice w poziomie rozwoju gospodarczego tych województw lub miast w okresie przed 1939 r. W przypadku braku cen transakcyjnych, przy określaniu wartości budowli, budynków lub części tych budynków określa się ich wartość odtworzeniową.

Wartość nieruchomości stanowiących lasy lub plantacje kultur wieloletnich określa się jako sumę wartości gruntu i odpowiednio wartości drzewostanu albo kultur wieloletnich. Przy określaniu wartości gruntu stosuje się metodę wskaźników szacunkowych gruntów, a przy określaniu wartości drzewostanu i kultur wieloletnich stosuje się przepisy art. 135 ust. 5 i 6 ustawy z dnia 21 sierpnia 1997 r. o gospodarce nieruchomościami.

Ile kosztuje operat szacunkowy i jak długo trwa wycena mienia zabużańskiego?

Niezbędne do kalkulacji wynagrodzenia jest przesłanie skanu postanowienia wojewody o uznaniu prawa do rekompensaty. W zależności od stopnia skomplikowania wycena mienia zabużańskiego trwa od dwóch tygodni do ok. miesiąca.

Na zakończenie cytat z przewodnika turystycznego wydanego w 1911 roku, z którego korzystałam przy okazji niedawnej wyceny mienia zabużańskiego położonego w byłym województwie nowogródzkim, w pobliżu jeziora Świteź:

„I siedziałoby się tak na tą wodą wieki bodaj całe, gdyby nie to, że czas już dążyć na kolej. Zaraz za Świtezią wjeżdża się na trakt szeroki ku Nowogródku, ciągnący się i dalej ku kolei… mil dobrych pięć. Jest czas więc pomyśleć, jest czas zebrać do kupy wrażenia odczute… i kiedy człek wsiądzie do przedziału w wagonie, do tego kawałka rzeczywistego życia obecnego, przychodzi do wniosku, jak te drogie i piękne strony muszą być przez wszystkich cenione… ale, niestety, jak je trzeba cenić, ten tylko się dowie „kto je stracił””

Inne przydatne informacje, dotyczące wyceny mienia zabużańskiego, znajdziecie Państwo pod poniższym linkiem:

Wycena nieruchomości pozostawionej poza obecnymi granicami RP